O czym świadczy dodatni wynik testu Quantiferon TB Gold?

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy pacjent z RZS, u którego przed leczeniem biologicznym wykryto dodatni wynik Quantiferon, jednakże ujemną próbę tuberkulinową, mający wprowadzone leczenie przeciwgruźlicze przed leczeniem biologicznym może zarażać w sytuacji bliższego kontaktu – np. wizyta u stomatologa?

Odpowiedział

dr n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

Test Quantiferon TB Gold podobnie jak próba tuberkulinowa służy do diagnostyki zakażenia prątkiem gruźlicy. Dodatni wynik świadczy o kontakcie z prątkiem gruźlicy w przeszłości i nie pozwala na odróżnienie zakażenia latentnego (utajonego, bezobjawowego) od czynnej gruźlicy.

Tu trzeba wyjaśnić, że następstwem narażenia na prątki jest zazwyczaj bezobjawowe zakażenie latentne (objawiające się jedynie dodatnimi wynikami wspomnianych testów), a jedynie u niewielkiego odsetka zakażonych (ok. 7–8% w ciągu całego życia) dochodzi do rozwoju jawnej klinicznie, czynnej postaci gruźlicy. Z kolei warunkiem zaraźliwości gruźlicy dla otoczenia jest prątkowanie, czyli obecność prątków w plwocinie stwierdzana w bezpośrednim badaniu. Chorzy zakażeni latentnie prątkiem gruźlicy są niezaraźliwi dla otoczenia.

Jak wspomniałem, testy te nie są w stanie odróżnić bezobjawowego zakażenia latentnego czy przebycia gruźlicy w przeszłości od czynnej gruźlicy i nie powinny być stosowane do jej rozpoznawania. Na ich podstawie nie można też ocenić zaraźliwości chorego.

Jak to możliwe, że test Quantiferon TB gold dał wynik dodatni, a odczyn tuberkulinowy ujemny? Jest to możliwe, bo wymienione testy są wskaźnikami zastępczymi (surogatami) zakażenia Mycobacterium tuberculosis, które wskazują na wytworzenie odporności typu komórkowego w stosunku do M. tuberculosis. Przewagą testów oceniających wytwarzanie interferonu jest brak wpływu szczepienia BCG na ich wynik, podczas gdy szczepienie przeciwko gruźlicy może powodować "fałszywie" dodatni wynik próby tuberkulinowej. Osoba, która chorowała na gruźlicę, pomimo wyleczenia będzie miała dodatnie wyniki testów, gdyż świadczą one jedynie o wytworzeniu odporności po kontakcie z prątkiem.

Pacjent chory na czynną gruźlicę ma objawy kliniczne, takie jak: gorączka/stany podgorączkowe, przewlekły kaszel (trwający >3 tyg.), odkrztuszanie, złe samopoczucie, utrata masy ciała, nocne poty, dreszcze i osłabienie. Jeżeli pacjent czuje się dobrze i nie ma opisanych powyżej objawów, to brak powodów do rozpoznania czynnej gruźlicy i nie ma ryzyka zaraźliwości dla otoczenia.

Ponieważ leczenie biologiczne stosowane np. w przebiegu RZS zwykle powoduje uczynnienie latentnej postaci gruźlicy (przejście postaci latentnej w aktywną), kandydatów do leczenia biologicznego diagnozuje się w kierunku zakażenia prątkiem i leczy nawet postaci utajone, by uniknąć rozwoju czynnej gruźlicy.