Pytanie nadesłane do redakcji
Zaburzenie węchu - przyczyny, leczenie. Witam. Mam pytanie odnośnie do węchu. Niecały miesiąc temu miałem operację przegrody nosa i mam takie wrażenie, że mój węch jest słabszy nawet o 50%. Myślę, że leki, które biorę po operacji (krople do nosa i jakąś maść) mające specyficzny zapach, mogą też trochę węch upośledzać. Przyznam, że słyszałem od innych osób o uldze w oddychaniu, jaką się odczuwa po operacji, a ja tego tak wyraźnie nie czuję. Chciałem więc zapytać, kiedy zacząć się martwić, a może to tylko takie wrażenie, w końcu to wszystko może być jeszcze zwyczajnie spuchnięte. Z góry dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam serdecznie. Konrad
Odpowiedział
dr n. med. Wojciech Brzoznowski
otolaryngolog, otolaryngolog dziecięcy
Klinika Otolaryngologii
Gdański Uniwersytet Medyczny
Nabłonek węchowy zlokalizowany jest w górnej części jamy nosowej (tzw. pole węchowe) - w obrębie przegrody nosa, stropu jamy nosowej i na przednim końcu małżowiny nosowej górnej (u ludzi zajmuje ok. 1-3 cm2).
Komórki węchowe są jedynymi komórkami nerwowymi w organizmie człowieka, które bezpośrednio odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego. Bodźcem pobudzającym są cząsteczki zapachowe wdychanego powietrza.
Zmysł węchu składa się z receptorów obwodowych (w polu węchowym) i ośrodków węchowych w mózgu.
Operacja przegrody nosa (septoplastyka) jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów w otolaryngologii. Jej celem jest przywrócenie prawidłowej drożności jam nosa poprzez wyprostowanie skrzywionego odcinka przegrody. Podczas septoplastyki i po niej może dojść do różnych powikłań, m.in.: krwotoku z nosa, krwiaka, ropnia lub perforacji przegrody nosa, wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego czy zaburzeń węchu.
W zdecydowanej większości przypadków po operacji nosa dochodzi do poprawy funkcjonowania zmysłu węchu, jednak możliwy jest również efekt odwrotny.
Około 2-3% tego typu zabiegów powikłanych jest częściową (najczęściej) lub całkowitą utratą węchu.
Przyczyny zaburzeń węchu można podzielić na dwie grupy (obie mogą mieć związek z przebyciem operacji nosa):
- przewodzeniowe (związane z niedostecznym dopływem cząsteczek zapachowych do pola węchowego).
- czuciowo-nerwowe (dysfunkcja nabłonka węchowego i/lub węchowej drogi nerwowej).
Obrzęk błony śluzowej, nieprawidłowe przemieszczenie małżowiny nosowej czy zrosty, to czynniki miejscowe, którym przypisuje się przewodzeniowe zaburzenia węchu po operacji nosa. Przyczyny nerwowo-czuciowe mogą wynikać z bezpośredniego urazu, niedokrwienia lub zapalenia zmysłowego nabłonka węchowego. Trwałe uszkodzenia węchu mają miejsce po urazach powodujących wylew krwi do pola węchowego lub przebiegających ze złamaniem blaszki sitowej (tj. złamaniem przedniego dołu czaszki). Ogólnie można przyjąć, że jeśli pooperacyjne osłabienie lub brak węchu utrzymuje się ponad 6 miesięcy, to szanse na poprawę są minimalne.
Leczenie zaburzeń węchu zależy od ich przyczyny. W przewodzeniowych zaburzeniach węchu, wywołanych pooperacyjnym obrzękiem błony śluzowej, pomocne bywa krótkotrwałe podanie glikokortykosteroidów, a w przypadku zmian zapalnych - antybiotykoterapia. Czuciowo-nerwowe przyczyny zaburzeń węchu są o wiele trudniejsze do leczenia. Osłabienie węchu lub jego całkowity brak może wystąpić również niezależnie od stanu chorobowego nosa (np. ekspozycja na środki toksyczne w otoczeniu, choroby metaboliczne, zaburzenia hormonalne, niektóre leki).
Piśmiennictwo:
Briner H.R., Simmen D., Jones N.: Impaired sense of smell in patients with nasal surgery. Clin Otolaryngol 2003; 28: 417-419.Feron F., Perry C., McGrath J.J. i wsp.: New techniques for biopsy and culture of human olfactory epithelial neurons. Arch. Otolaryngol. Head Neck Surg. 1998; 124: 861-866.
Kimmelman C.P.: The Risk to Olfaction From Nasal Surgery. Laryngoscope 1994; 104: 981-988.
Leopold D.A., Humel T., Schwob J.E. i wsp.: Anterior distribution of human olfactory epithelium. Laryngoscope 2000; 110: 417-421.78.
