Centralny bezdech senny (CBS) to całkowite zatrzymanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe w czasie snu z równoczesnym zatrzymaniem ruchów oddechowych klatki piersiowej i brzucha. Najczęstszą przyczyną centralnego bezdechu sennego jest ciężka niewydolność serca. Centralny bezdech senny jest dużo rzadszy niż obturacyjny bezdech senny. Objawami CBS są: senność w ciągu dnia, poranne bóle głowy, trudności z koncentracją, gwałtowne wybudzenia, którym towarzyszy uczucie duszności oraz zmiany nastroju.
Co to jest centralny bezdech senny i jakie są jego przyczyny?
Bezdech senny oznacza przerwy w oddychaniu trwające 10 sekund lub dłużej. Z tego powodu płuca nie pobierają odpowiedniej ilości powietrza, a krew nie jest właściwie zaopatrywana w tlen. Centralny bezdech senny (CBS) to całkowite zatrzymanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe w czasie snu z równoczesnym zatrzymaniem ruchów oddechowych klatki piersiowej i brzucha. Zatrzymanie oddychania wynika w tym przypadku z czasowej przerwy w dopływie impulsów nerwowych z mózgu do mięśni oddechowych. Przerwy takie sporadycznie zdarzają się u ludzi zdrowych, a ze zwiększoną częstotliwością pojawiają się u osób, które znalazły się na dużych wysokościach i jest to zjawisko przemijające.
Najczęstszą przyczyną centralnego bezdechu sennego jest ciężka niewydolność serca. W pozostałych przypadkach choroba jest związana z uszkodzeniem ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego (zespoły hipowentylacji centralnej, choroby neurologiczne, zwłaszcza udar mózgu i nerwowo-mięśniowe), przebywaniem na dużej wysokości, stosowaniem opioidów, osłabieniem mięśni oddechowych lub zaburzeniami chemicznej regulacji oddychania. Samoistny zespół centralnego bezdechu sennego, czyli niezwiązany z inną chorobą, występuje niezwykle rzadko.
Jak często występuje centralny bezdech senny?
Około 4–5% osób w wieku podeszłym choruje na bezdechy senne, z czego centralny bezdech senny dotyczy około 1–5% chorujących na bezdechy. Pozostałe 95–99% to obturacyjny bezdech senny.
Centralny bezdech senny – objawy
Centralny bezdech senny powoduje głównie
- nadmierną senność w ciągu dnia
- poranne bóle głowy
- trudności z koncentracją
- gwałtowne wybudzenia
Osoba śpiąca z chorym na centralny bezdech senny może zaobserwować dłuższe lub krótsze okresy bezdechu pojawiające się wielokrotnie u chorego w czasie snu. Chrapanie może – ale nie musi – występować i nie jest to objaw charakterystyczny dla centralnego bezdechu sennego.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów centralnego bezdechu sennego?
Należy zgłosić się do lekarza, jeżeli pojawią się wyżej opisane objawy lub jeżeli osoba, z którą śpi pacjent zgłosi zaniepokojenie napadami bezdechu w czasie snu. Objawem alarmowym jest zasypianie w ciągu dnia w trakcie codziennych zajęć i w pozycji siedzącej, które sugeruje duży brak snu pomimo pozornego wysypiania się. Niebezpieczne jest to zwłaszcza u osób pracujących przy maszynach lub kierowców zawodowych, kiedy to nadmierna senność w pracy może doprowadzić do poważnych wypadków.
Centralny bezdech senny – rozpoznanie
Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu, wypełnieniu ankiety z pytaniami na temat bezsenności u chorego oraz zbadaniu pacjenta, lekarz zleci dodatkowe badania. U pacjentów z podejrzeniem centralnego bezdechu sennego wykonuje się tzw. badania polisomnograficzne. Badanie to polega na monitorowaniu podczas snu takich parametrów, jak:
- częstotliwość rytmu serca (lub EKG)
- saturacja, czyli wysycenie krwi tętniczej tlenem
- ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha
- przepływ powietrza w górnych drogach oddechowych
- elektroencefalografia (EEG) – zapis czynności elektrycznej mózgu
- elektrookulogram (EOG) – zapis ruchu gałek ocznych
- elektromiogram (EMG) – zapis czynności elektrycznej mięśni.
W zależności od indywidualnego przypadku, lekarz zleca także inne badania dodatkowe, m.in. celem zidentyfikowania choroby, której konsekwencją jest centralny bezdech senny.
Centralny bezdech senny – leczenie
Podstawą leczenia centralnego bezdechu sennego jest leczenie chorób wywołujących centralny bezdech senny, czyli chorób układu krążenia (np. niewydolności serca) oraz układu nerwowego. Niezależnie od leczenia choroby podstawowej, jeśli wystąpi centralny bezdech senny, stosuje się leczenie za pomocą tzw. aparatu CPAP. Urządzeniem do wykonywania CPAP jest pompa powietrzna, podłączona do specjalnej maski na twarz, pokrywającej nos albo nos i usta razem. Dzięki ciągłemu nadciśnieniu wytwarzanemu przez pompę, CPAP utrzymuje drogi oddechowe otwarte i dzięki temu przeciwdziała bezdechowi podczas snu.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie centralnego bezdechu sennego?
Całkowite wyleczenie jest uzależnione od przyczyny powstawania centralnego bezdechu sennego. O ile u osób otyłych można się spodziewać całkowitego wyleczenia, o tyle osoby z niewydolnym krążeniem czy chorobami układu nerwowego potrzebują stałego leczenia kardiologicznego lub neurologicznego często uzupełnionego o pompę CPAP stosowaną do końca życia chorego.
Centralny bezdech senny – postępowanie po zakończeniu leczenia
U większości chorych leczenie centralnego bezdechu sennego jest przewlekłe, często do końca życia, podobnie jak wielu innych przewlekłych chorób.
Nie ma jednej skutecznej profilaktyki centralnego bezdechu sennego. Bezwzględne utrzymanie prawidłowej masy ciała, kontrola i ewentualne leczenie nadciśnienia tętniczego oraz innych chorób układu krążenia, niepalenie tytoniu, utrzymanie prawidłowego stężenia lipidów we krwi, ograniczając zachorowania na niewydolność serca czy udary mózgu, redukują tym samym ryzyko zachorowania na tę chorobę.