×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Kiedy kaszel jest objawem choroby?

Z prof. Lucyną Mastalerz, alergologiem i pulmonologiem, rozmawia Iwona Duraj

Niebezpieczny dla zdrowia jest kaszel przewlekły, trwający ponad 8 tygodni. Powinien być koniecznie zdiagnozowany, bo może być przyczyną wielu groźnych chorób. Natomiast nie powinniśmy się martwić kaszlem, który utrzymuje się do 6 tygodni, ponieważ zwykle ustępuje samoistnie - radzi prof. Lucyna Mastalerz.


Prof. Lucyna Mastalerz

Iwona Duraj: Kaszel jest jednym z najczęściej zgłaszanych objawów w ambulatoryjnej opiece medycznej, mimo to jego patofizjologia wciąż pozostaje słabo poznana. Dlaczego poznanie patomechanizmów wyzwalających kaszel jest takie trudne?

Prof. Lucyna Mastalerz: Kaszel to odruch, który oczyszcza drogi oddechowe, wtedy gdy fizjologiczny układ rzęskowy jest niewydolny lub jego funkcja jest upośledzona. W zależności od długości trwania kaszel dzieli się na: ostry (trwający do 3 tyg.), podostry (3–8 tyg.), przewlekły (ponad 8 tyg.). Natomiast w zależności od obecności wydzieliny wyróżniamy: kaszel suchy, zwany nieproduktywnym, i kaszel wilgotny, czyli produktywny. Trudność poznania patomechanizmów wyzwalających kaszel wynika przede wszystkim z ich złożoności, np. w przypadku kaszlu przewlekłego bardzo często jest ich kilka. Niezwykle istotną rolę odgrywa tu układ nerwowy – szczególnie zakończenia czuciowe niektórych włókien nerwowych w drogach oddechowych. Liczba i aktywność receptorów w drogach oddechowych u takich chorych jest różna. Ponadto patomechanizmy szczególnej postaci kaszlu, tj. kaszlu psychogennego są jeszcze nie do końca poznane.

Kaszląc zwykle nie wiemy, z jaką chorobą jest on związany i co jest jego przyczyną. Najczęściej jednak kojarzymy go z chorobami układu oddechowego.

To prawda, 90–95% przypadków przewlekłego kaszlu to: zespół przewlekłego kaszlu związany z górnymi drogami oddechowymi (upper airway cough syndrome – UACS), dawniej nazywany zespołem przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (post-nasal drip syndrome – PNDS); astma; przewlekłe zapalenie oskrzeli; przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i refluks żołądkowo-przełykowy (gastroesophageal reflux disease – GERD). Jest jednak wiele kontrowersji, czy choroby te są bezpośrednimi przyczynami kaszlu, czy też odpowiadają tylko za nieprawidłowo wzmożony odruch kaszlowy.

A jakie są jeszcze pozapulmonologiczne przyczyny kaszlu?

Na pewno choroby autoimmunologiczne, niedoczynność tarczycy na tle immunologicznym. Choroby te predysponują do objawów kaszlu idiopatycznego, głównie rozpoznawanego u kobiet w okresie menopauzy. Częstość występowania to 7–46%. Zwykle rozpoczyna się infekcją drzewa oskrzelowego, częstym uczuciem łaskotania i podrażnienia w gardle. Do czynników wywołujących kaszel idiopatyczny należą: zmiany temperatury, głęboki wdech, hiperwentylacja, śmiech, dłuższe mówienie, śpiew, dym tytoniowy, aerozole, perfumy, zapylenie.

Kolejną przyczyną pozapulmonologiczną kaszlu może być wysiłek fizyczny, który może powodować kaszel powysiłkowy, niebezpieczny szczególnie u osób z nadreaktywnością oskrzeli. Nie możemy również zapominać o kaszlu, którego przyczyną jest palenie papierosów. Zmiana charakteru kaszlu u palaczy z wykrztuśnego na suchy może sugerować rozwój procesu nowotworowego w płucach.

Kiedy kaszel może być ostrzeżeniem, że dzieje się coś naprawdę złego, a kiedy możemy się nim nie przejmować?

Najbardziej niebezpieczny dla naszego zdrowia jest kaszel przewlekły, trwający ponad 8 tygodni. Powinien być koniecznie zdiagnozowany, może być przyczyną wielu groźnych chorób: raka płuc (zmiana charakteru kaszlu np. z wykrztuśnego na suchy), zatorowości płucnej czy zwłóknienia płuc. Musimy być również czujni w przypadku kaszlu poinfekcyjnego. Może się on utrzymywać kilka tygodni (do 6–7 tyg.). Natomiast nie powinniśmy się martwić kaszlem, który utrzymuje się do 6 tygodni, ponieważ zwykle ustępuje samoistnie.

Pani Profesor, czy jesteśmy świadomi zagrożeń zdrowotnych związanych z kaszlem?

Niestety kaszel jako objaw chorobowy jest bardzo często lekceważony przez chorych, uważany najczęściej za błahy i mało istotny.

Diagnoza to podstawa do wszelkich działań w walce z chorobą. Czy łatwo jest ustalić przyczynę kaszlu? Szacuje się, że jest ona niemożliwa do ustalenia u 10–40% pacjentów z kaszlem przewlekłym.

Tak to prawda – praktycznie u co 3. chorego nie jesteśmy w stanie jednoznacznie postawić rozpoznania, ponieważ chory ten ma kilka przyczyn kaszlu (często dwie lub trzy).

Ostatnie doniesienia dotyczące terapii kaszlu są mało optymistyczne, wręcz zaskakujące. Notuje się spadek jej skuteczności z blisko 90% do 50% przypadków. Co jest powodem takiej różnicy w statystykach?

Faktycznie, dotychczas sądzono, że skuteczna terapia jest osiągalna w 84–98%. Aktualnie przyjmuje się, że w dużo mniejszej liczbie, tak jak pani zaznaczyła – nawet do 50% przypadków. Takiej różnicy w statystykach upatruje się głównie w trudności poznania patomechanizmów wyzwalających kaszel, jak i występowaniu kilku przyczyn, które go wywołują (S.S. Birring, Am. J. Respir. Crit. Care Med., 2011).

Co proponuje farmakologia w walce z kaszlem i na ile jest ona skuteczna?

Przy zdiagnozowanym kaszlu przewlekłym, którego przyczyną jest astma i/lub przewlekłe zapalenie zatok są stosowane glikokortykosteroidy (GKS) miejscowo, leki przeciwuczleniowe, bromek ipratropium, GKS doustne. W kwaśnym refluksie przełyku – inhibitory pompy protonowej w pełnej dawce przez co najmniej 3 miesiące, np. polprazol 2 x 40 mg. Natomiast w kaszlu idiopatycznym: opioidy (ograniczone zastosowanie), leki antydepresyjne (amitryptylina), przeciwlękowe, gabapentyna oraz terapia logopedyczna.

Co do skuteczności farmakologii, to może nam ją zagwarantować jedynie bezbłędna identyfikacja „wyzwalaczy” kaszlu, która pozwoli na zastosowanie skutecznego leku.

A co z takimi rozwiązaniami w łagodzeniu kaszlu jak: inhalacje, syropy, tabletki do ssania, preparaty na bazie soli morskiej? Na ile te metody i środki są skuteczne w walce z kaszlem?

To tylko półśrodki, nie leczą choroby, a jedynie łagodzą dolegliwości, działają objawowo, ułatwiają odkrztuszanie i zwiększają tolerancję oskrzeli na podrażnienia.


Prof. dr hab. nauk med. Lucyna Mastalerz jest specjalistą alergologii, chorób płuc i chorób wewnętrznych. Pracuje w II Katedrze Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego na Oddziale Klinicznym Kliniki Pulmonologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Prowadzi zajęcia dydaktyczne na Wydziale Lekarskim CM UJ. Prowadzi również systematyczne kształcenie lekarzy rodzinnych i opiekuję się lekarzami specjalizującymi się w dziedzinie chorób wewnętrznych, alergologii i pulmunologii. Jest autorką około 100 publikacji, z których większość ukazała się w czasopismach międzynarodowych. W 2004 roku na Kongresie Amerykańskiej Akademii Alergii i Immunologii jedna z jej prac pt. „Hypersensitivity to aspirin: Common in cosanoid alterations in urticaria and asthma” (opublikowana w J Allergy Clin Imm. 2004, 113, 771–775), na Kongresie Amerykańskiej Akademii Alergii i Immunologii została uznana za najlepszą spośród najciekawszych z zakresu reakcji polekowych opublikowanych na świecie. Aktualnie działalność naukowa Pani Profesor koncentruje się na praktycznym wykorzystaniu najnowszych osiągnięć biologii molekularnej i genetyki w chorobach układu oddechowego i alergologii.

15.06.2012
Zobacz także
  • Kaszel
Wybrane treści dla Ciebie
  • Flegma w gardle – dlaczego się zbiera, leki, sposoby
  • Kaszel astmatyczny – jak poznać, że przyczyną kaszlu jest astma?
  • Mokry kaszel u dorosłych i dzieci - przyczyny i leczenie
  • Zmiana kaszlu z mokrego na suchy - postępowanie w kaszlu poinfekcyjnym
  • Długoletni poranny przewlekły kaszel
  • Czy miód może łagodzić kaszel u dzieci?
  • Kaszel w pozycji leżącej, czy to objaw kaszlu refluksowego?
  • Plwocina ropna – co oznacza zielona i żółta plwocina?
  • Astma u dzieci - mechanizmy i przyczyny
  • Przewlekły kaszel idiopatyczny
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta

Polecają nas