Co to są urazy płuc i jakie są ich przyczyny?
Urazy płuc to uszkodzenia płuc w wyniku obrażeń klatki piersiowej. W wyniku urazu, niezależnie od mechanizmu działania może dojść do stłuczenia miąższu płuca, rozerwania miąższu płuca, krwiaka śródmiąższowego płuca oraz rozerwania tchawicy i dużych oskrzeli.
W wyniku stłuczenia płuca uszkodzony zostaje miąższ płuca, dochodzi do zgniecenia pęcherzyków płucnych, uszkodzenia najmniejszych naczyń krwionośnych i wylewów krwi do tkanki płucnej.
Rozerwanie płuca to uszkodzenie miąższu płucnego powodujące powstanie jamy, która może zawierać powietrze i krew. Rozerwanie płuca z przerwaniem opłucnej zawsze prowadzi do powstania odmy opłucnowej, czyli pojawienia się powietrza pomiędzy ścianą klatki piersiowej a płucem oraz krwiaka opłucnej, czyli nagromadzenia się krwi pomiędzy ścianą klatki piersiowej a płucem.
Krwiak śródmiąższowy płuca powstaje w wyniku pęknięcia dużego naczynia wewnątrz płuca bez przerwania opłucnej, co powoduje że krew gromadzi się wewnątrz płuca bez możności wydostania się na zewnątrz.
Uszkodzenie tchawicy i dużych oskrzeli rzadziej jest konsekwencją urazów zewnętrznych, a częściej urazów spowodowanych działaniami medycznymi w czasie intubacji czy bronchoskopii. Rozerwanie dużych dróg oddechowych prowadzi do wydostania się z nich powietrza, które pojawia się w tkance podskórnej, w śródpiersiu, czyli przestrzeni położonej centralnie pomiędzy oboma płucami, a czasem obu równocześnie.
Najczęstszą przyczyną urazów płuc są wypadki niekomunikacyjne oraz komunikacyjne. Urazy komunikacyjne powstają najczęściej w wyniku wypadków motocyklowych lub samochodowych. Urazami niekomunikacyjnymi mogą być upadki z wysokości, pobicia, wypadki w pracy i rekreacyjne oraz urazy w trakcie uprawiania sportów walki. W Polsce na terenach rolniczych częstą przyczynę stanowią przygniecenia przez ciągnik.
Jak często występują urazy płuca?
Obrażenia klatki piersiowej stanowią 3-4% wszystkich obrażeń ciała. Aż u 80% zmarłych na miejscu wypadku z powodu urazów, stwierdza się m.in. urazy klatki piersiowej. Tylko około 20% urazów klatki piersiowej to urazy samej klatki piersiowej, większość dotyczy kilku okolic ciała, np. brzucha, głowy, miednicy kończyn. Najczęściej urazy klatki piersiowej dotyczą mężczyzn. Najczęstszym urazowym uszkodzeniem miąższu płuc jest stłuczenie płuca.
Jak się objawiają urazy płuca?
W stłuczeniu płuca główne objawy to duszność i sinica, które są następstwem wypełnienia pęcherzyków płucnych krwią. Objawy te pojawiają się jednak najczęściej po kilkunastu godzinach od urazu, co może spowodować, że chory ze stłuczeniem płuca nie zostanie prawidłowo zdiagnozowany, a co za tym idzie nie będzie hospitalizowany bezpośrednio po urazie.
W rozerwaniu miąższu płuca głównym i alarmującym objawem jest krwioplucie, a w przypadku odmy szybko narastająca duszność.
Krwiaki śródmiąższowe mogą nie dać żadnych objawów i wchłonąć się samoistnie, jednak w przypadku dołączenia się zakażenia, w utworzonym zbiorniku krwi pojawia się gorączka, kaszel, a czasem także duszność.
W przypadku uszkodzenia dużych dróg oddechowych i odmy podskórnej, powietrze wchodzące tkanką podskórną na szyję, twarz i kończyny górne dają wrażenie dużego obrzęku „trzeszczącego” podczas dotykania. Odma śródpiersiowa powoduje szybko narastającą duszność, a ponadto w tego typu urazach pojawia się kaszel i krwioplucie.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów urazu płuca?
Bezpośrednio po każdym urazie klatki piersiowej chory bezwzględnie powinien być natychmiast zbadany przez lekarza, nawet jeżeli nie pojawią się żadne objawy. Natychmiastowej pomocy (wezwania pogotowia ratunkowego!) wymaga chory, u którego po urazie występuje duszność, zasinienie warg, błon śluzowych, płatków ucha czy końcówek palców albo pojawi się krwioplucie. Jeżeli po urazie lekarz zbada chorego, wykona RTG klatki piersiowej i nie stwierdzi nic niepokojącego, a kilkanaście godzin po urazie pojawi się duszność, kaszel czy krwioplucie, należy bezzwłocznie wezwać pomoc doraźną lub zgłosić się ponownie do lekarza lub najbliższego oddziału medycyny ratunkowej (SOR), bo objawy stłuczenia płuc mogą rozwijać się od kilkunastu do kilkudziesięciu godzin po urazie i mogą być nieobecne podczas badania wstępnego.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie urazu płuca?
Po urazach klatki piersiowej bez względu na ich charakter (urazy komunikacyjne, pobicia, upadki z wysokości itd.) chory musi być skonsultowany przez lekarza. Obejmuje to zebranie wywiadu, badanie przez lekarza, a także pomiar ciśnienia tętniczego, częstotliwości rytmu serca, liczby oddechów. W dalszej kolejności lekarz zleca badania dodatkowe, przede wszystkim RTG klatki piersiowej, na którym ujawnia się większość urazów płuca, choć stłuczenia czasem dopiero po kilkunastu godzinach. Następnie, w zależności od potrzeby, lekarz może zlecić wykonanie tomografii komputerowej (TK). Po stwierdzeniu uszkodzeń płuca w obrazie RTG czy TK, zleca się kolejno inne badania, w tym np. bronchoskopię, które jest niezbędna, zwłaszcza przy podejrzeniu urazu dużych dróg oddechowych (tchawica, duże oskrzela), bo uwidacznia miejsce i rozległość rozerwania. Do oceny stanu pacjenta konieczne są również inne badania dodatkowe, m.in. morfologia krwi, która może ocenić ilość utraconej krwi w krwawieniach, gazometria oceniająca stopień niewydolności oddechowej czy parametry stanu zapalnego, zwłaszcza w krwiaku płuca, które pozwolą lekarzowi odnieść się do ewentualnego zakażenia krwiaka i tworzenia ropnia płuca. U chorych w ciężkim stanie, wymagających zabiegu operacyjnego czy leczenia na OIOM wykonuje się cały panel innych badań laboratoryjnych.
Jakie są metody leczenia urazów płuca?
Leczenie dostosowuje się do każdego pacjenta, w zależności od charakteru urazu i jego wielkości.
Przy niewielkich krwiakach ulegających samoistnemu wchłonięciu się, zaleca się obserwację w warunkach domowych.
Przy małych stłuczeniach powodujących niewielkie upośledzenie wydolności oddechowej stosuje się leczenie zachowawcze na oddziałach chorób wewnętrznych lub pulmonologicznych, obejmujące, np. tlenoterapię i podawanie leków przeciwbólowych.
W przypadkach ciężkiej niewydolności oddechowej, np. kiedy duży fragment płuca jest stłuczony lub zmiażdżony pacjenta leczy się na oddziale intensywnej opieki medycznej (OIOM).
W stanach wymagających interwencji operacyjnej, np. drenaż odmy, usunięcie fragmentu uszkodzonego miąższu płuca, operacyjne leczenie rozerwanych dróg oddechowych pacjent jest leczony na oddziałach chirurgii klatki piersiowej.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie urazów płuc?
Większość urazów płuc ulega wyleczeniu. Czas leczenia, liczba i rodzaj ewentualnych konsekwencji pourazowych zależy od rozległości urazu, jego charakteru, wieku i stanu ogólnego pacjenta, chorób przewlekłych, na które choruje oraz od przeprowadzonego leczenia. W ciężkich przypadkach, gdy chory wymaga leczenia chirurgicznego z usunięciem dużych fragmentów tkanki płucnej, mimo wyleczenia mogą pozostać konsekwencje w postaci zmniejszenia wydolności wentylacyjnej płuc.
Chorzy, którzy przeszli leczenie operacyjne czy leczenie na OIOM najczęściej wymagają jeszcze rehabilitacji oddechowej, a zwłaszcza ćwiczeń oddechowych.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia urazu płuca?
Po leczeniu szpitalnym należy zgłaszać się do kontroli w poradni torakochirurgicznej lub poradni chorób płuc, w zależności od zaleceń przy wypisie i rodzaju przeprowadzonego leczenia. Wskazane jest stosowanie ćwiczeń oddechowych zwłaszcza po urazach z odmą opłucnową czy krwiakiem w jamie opłucnej.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na urazy płuc?
Niestety nie ma profilaktyki urazów płuc, podobnie jak wszelkich innych urazów. Można zalecać unikanie sportów walki czy jazdy na motorze, co jednak nie stanowi gwarancji uniknięcia urazu płuca.
