Diagnostyka przewlekłego kaszlu

Pytanie nadesłane do redakcji

Mam kaszel, który utrzymuje się od początku października. Zaczęło się od zapalenia górnych dróg oddechowych, potem kaszel trochę się wyciszył, ale mimo wszystko się utrzymywał. RTG płuc nic nie wykazało (płuca czyste), wyniki morfologii krwi prawidłowe. Laryngolog stwierdził, że jest to niedoleczona infekcja. Teraz, nie tak dawno, znowu miałem stan zapalny gardła i zapisano mi antybiotyk i jeszcze jeden lek. Kaszel znów się wyciszył, nie jest męczący, ale mimo to jeszcze jest. Skoro RTG płuc nic nie wykazało, laryngolog też nic niepokojącego nie zauważył, a wyniki badań krwi były dobre, co w dalszej kolejności powinienem zrobić?

Odpowiedziała

lek. med. Iwona Witkiewicz
specjalista chorób płuc
Ordynator Oddziału Chorób Płuc i Gruźlicy Specjalistycznego Szpitala im. prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie
Konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób płuc i gruźlicy województwa zachodniopomorskiego

Kaszel jest odruchem obronnym, który ma chronić drogi oddechowe zarówno przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, jak i wewnątrzpochodnymi. Kaszel może być także wywołany świadomie.

Kaszel ze względu na długość trwania dzielimy na:

• kaszel ostry (do ok. 6 tyg.)
• podostry 6-8 tyg.
• Przewlekły, czyli kaszel trwający dłużej niż 8 tygodni.

Kaszel ostry w większości przypadków związany jest z infekcjami dróg oddechowych i jest najczęstszą przyczyną zgłaszania się do lekarza. Kaszel związany z infekcją powinien ustąpić mniej więcej w ciągu 6 tygodni, ale mimo przedstawionego powyżej podziału klinicznego bywa, że kaszel związany z infekcją trwa dłużej. Ma to miejsce, gdy infekcje nakładają się na siebie - czyli kolejna infekcja pojawia się pod koniec niedoleczonego zakażenia lub też w zakażeniu niektórymi drobnoustrojami, które powodują wydłużający się kaszel, jak np. pałeczka krztuśca, która powoduje kaszel trwający 14 tygodni. Chlamydia pneumoniae czy Mycoplasma pneumoniae, które potrafią wywołać kaszel trwający do kilku miesięcy (!) po przechorowaniu infekcji.

Za kaszel przewlekły uważa się kaszel trwający ponad 8 tygodni. Najczęstszymi przyczynami kaszlu przewlekłego są wg danych amerykańskich :

1. Zespół ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (post nasal drip syndrom) - odpowiada wg różnych statystyk za 8-70% przewlekłego kaszlu
2. Astma (25-60% przewlekłego kaszlu)
3. Refluks żołądkowo-przełykowy (5-40%)

Jeżeli więc Pana kaszel się nie uspokoi (lub przynajmniej nie będzie wykazywał tendencji do uciszania się) 6 tygodni po drugiej infekcji, warto obok wykonanych dotychczas badań (RTG, morfologia) przeprowadzić badania w kierunku astmy oskrzelowej (badania spirometryczne z próbą odwracalności obturacji, testy alergiczne) oraz ewentualnie badania gastrologiczne w celu u rozpoznania choroby refluksowej.

Relatywnie częstą przyczyną kaszlu są działania uboczne leków, a najczęściej inhibitorów konwertazy angiotensyny powszechnie używanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego, ale także wielu innych. W takich przypadkach należy wymienić lek na lek hipotensyjny z innej grupy leków i obserwować reakcję chorego. Kaszel polekowy ustępuje w różnym czasie od tygodnia do 3 miesięcy.

Po wykluczeniu najczęstszych przyczyn przy utrzymywaniu się uporczywego kaszlu należy rozszerzyć diagnostykę kaszlu o wziernikowanie oskrzeli (bronchofiberoskopia), diagnostykę kardiologiczną, mikrobiologiczną i mikologiczną (grzybice dróg oddechowych).

Nie wolno jednak zapominać, że częstą przyczyną kaszlu jest prosty nieżyt palacza długo niedający zmian ani w radiogramie klatki piersiowej, ani w badaniach spirometrycznych, dlatego w każdym przypadku przewlekłego kaszlu należy pouczyć chorego o konieczności zaprzestania palenia tytoniu.

Warto jednak pamiętać o infekcyjnym początku kaszlu w Pana przypadku, który to początek zdaje się wykluczać część wymienionych przeze mnie przyczyn i kolejność wykonywanych badań ustalić z lekarzem specjalistą. Mam również cichą nadzieję, że w chwili, gdy pisze te słowa kaszel Pana (najpewniej poinfekcyjny) już ustępuje, czego szczerze życzę.