×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pneumokokowe zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie


Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Pneumokokowe zapalenie płuc wywoływane jest przez bakterię dwoinkę zapalenia płuc (paciorkowiec Streptoococcus pneumoniae). Choroba zaczyna się nagle, występują wysoka gorączka, dreszcze, duszność i kaszel z wykrztuszaniem początkowo rdzawej, potem ropnej plwociny, często przyspieszony oddech i bicie serca, a także ból w klatce piersiowej. Choroba wymaga szybkiego rozpoczęcia leczenia – stosuje się antybiotyki.

Co to jest pneumokokowe zapalenie płuc i jakie są jego przyczyny?

Zapalenie płuc jest to choroba gorączkowa przebiegająca z kaszlem oraz różnie nasilonymi zaburzeniami czynności układu oddechowego. Pneumokokowe zapalenie płuc jest wywoływane przez bakterię dwoinkę zapalenia płuc (łac. Streptoococcus pneumoniae), która należy do grupy paciorkowców.

Bakterie te są obecne na błonach śluzowych ok. 10% osób dorosłych. Do zapalenia płuc dochodzi w wyniku zaburzenia równowagi pomiędzy mechanizmami obronnymi dolnych dróg oddechowych a zjadliwością drobnoustroju. Bakterie pojawiają się w płucach w wyniku zachłyśnięcia się wydzieliną z jamy ustnej lub górnych dróg oddechowych lub drogą kropelkową od kaszlącej, chorej osoby.

Do czynników ryzyka pneumokokowego zapalenia płuc zalicza się:

  • wcześniejsze zakażenie wirusem grypy
  • alkoholizm
  • palenie tytoniu
  • przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) i astmę
  • brak śledziony
  • upośledzenie odporności (zakażenie HIV, szpiczak plazmocytowy, toczeń rumieniowaty układowy, stan po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych)
  • bezdomność
  • przebywanie w zakładach zamkniętych
  • ciążę
  • uzależnienie od kokainy lub opioidów
  • pracę w zawodzie spawacza.

Jak często występuje pneumokokowe zapalenie płuc?

Zachorowalność na pneumokokowe zapalenie płuc wynosi 200 przypadków na 100 000 mieszkańców na rok, co oznacza, że w Polsce każdego roku odnotowujemy ok. 60 tys. nowych zachorowań na tę chorobę. Pneumokoki są najczęstszą przyczyną zapaleń płuc.

Pneumokokowe zapalenie płuc - objawy

Początek choroby jest nagły. Występują wysoka gorączka, zwykle powyżej 38°C, dreszcze, duszność i kaszel z wykrztuszaniem początkowo rdzawej, potem ropnej plwociny, często przyspieszony oddech i bicie serca, a także ból w klatce piersiowej, a w ciężkim zapaleniu także sinica. U chorych powyżej 75. roku życia objawy te nie wyglądają tak typowo. W tej grupie gorączka należy do rzadkości.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów pneumokokowego zapalenia płuc?

Zdrowa dotychczas osoba, po stwierdzeniu u siebie kaszlu i przynajmniej jednego innego objawu ze strony układu oddechowego (takiego jak ból w klatce piersiowej, duszność, plwocina podbarwiona krwią) oraz przynajmniej jednego objawu ogólnego (gorączka powyżej 38°C, dreszcze, zlewne poty) powinna natychmiast zgłosić się do lekarza rodzinnego, który oceni ciężkość choroby i zadecyduje o sposobie leczenia.

Jeżeli objawy te dotyczą małego dziecka lub osoby starszej (powyżej 65. rż.) i towarzyszą temu inne objawy, takie jak zaburzenia orientacji, spadek ciśnienia tętniczego skurczowego poniżej 90 mm Hg oraz zwiększenie liczby oddechów powyżej 30/min, należy bezzwłocznie udać się z chorym do szpitala.

Zapalenie płuc zazwyczaj rozwija się dość gwałtownie, czasem jednak poprzedzają je objawy infekcji. Jeżeli objawy przeziębienia nie poprawiają się w ciągu trzech dni leczenia objawowego popularnymi środkami przeciwko przeziębieniu lub jeżeli w trakcie przeziębienia pojawiają się nowe poważne objawy, takie jak duszność, sinica, krwioplucie lub bóle w klatce piersiowej trzeba bezzwłocznie zgłosić się do lekarza POZ.

Nigdy nie należy samodzielnie stosować antybiotyków, które pozostały po niedokończonych kuracjach. Stosowanie antybiotyku na własną rękę, a także stosowanie go w nieprawidłowych dawkach lub zbyt krótko, powoduje – obok licznych działań niepożądanych – powstawanie bakterii opornych na leczenie antybiotykami i zlecone przez lekarza leczenie może być dłuższe, bardziej toksyczne lub w ostateczności w ogóle nieskuteczne.

Pneumokokowe zapalenie płuc - rozpoznanie

Najpierw lekarz zbiera dokładny wywiad, a następnie bada pacjenta. Rozpoznanie ustala się na podstawie typowych objawów zgłaszanych przez chorego, wysłuchaniu nad płucami objawów osłuchowych zlokalizowanych w ściśle określonym miejscu oraz na podstawie obrazu płuc w RTG klatki piersiowej. W badaniach dodatkowych najczęściej zlecanych przez lekarza zazwyczaj stwierdza się podwyższone wartości parametrów zapalenia, takich jak OB, CRP czy leukocytoza, czyli zwiększona liczba białych krwinek.

Inne badania dodatkowe, które zleca lekarz to oznaczenie stężenia mocznikakreatyniny, jonogram, aktywność enzymów wątrobowych oraz gazometria. Pozostałe badania są uzależnione od występujących objawów.

O sposobie i miejscu dalszej diagnostyki i leczenia decyduje lekarz. Osoby z grup ryzyka i z ciężkimi objawami są zawsze leczone w szpitalu.

Pneumokokowe zapalenie płuc - leczenie

W przypadku pneumokokowego zapalenia płuc lekarz zleca antybiotyki – przede wszystkim penicylinę lub amoksycylinę.

W przypadkach łagodnych zapaleń płuc leczonych w warunkach domowych antybiotyk podaje się przez 7 dni lub okres dłuższy o 3 dni niż czas trwania gorączki. Chory leczony ambulatoryjnie powinien pamiętać, aby pozostawać w łóżku na czas choroby, zaprzestać palenia tytoniu, przyjmować duże ilości płynów oraz zgłosić się na pierwszą kontrolę lekarską po upływie 48 godzin od początku leczenia.

Ciężkie zapalenia płuc leczy się w szpitalu początkowo antybiotykami dożylnymi. Łącznie kuracja trwa min. 10 dni. W takich przypadkach wykonuje się badania bakteriologiczne i w razie potrzeby włącza leczenie zgodne z antybiogramem.

Należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich dotyczących dawki, częstotliwości oraz czasu trwania przyjmowania antybiotyku i pod żadnym pozorem nie odstawiać samodzielnie leków nawet po polepszeniu się samopoczucia i zmniejszeniu objawów.

Pneumokokowe zapalenie płuc może pociągać za sobą powikłania, takie jak płyn zapalny w jamie opłucnej, ropniak opłucnej czy ropień płuca oraz w rzadkich przypadkach bakteryjne zapalenie wsierdzia czy w końcu najcięższe – sepsę. Dlatego, jeśli podczas trwania kuracji lub po jej zakończeniu nastąpi nawrót objawów, pojawienie się kaszlu, duszności lub gorączki, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.

Większość chorych udaje się całkowicie wyleczyć. Prawidłowo leczony chory z niepowikłanym zapaleniem płuc zazwyczaj odczuwa poprawę w ciągu 48–72 godzin, a po 7–10 dniach objawy kliniczne całkowicie ustępują.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc?

Profilaktyka zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc to zdrowy higieniczny tryb życia (niepalenie tytoniu oraz nienadużywanie alkoholu) z urozmaiconą, bogatą w warzywa i owoce dietą, unikanie przemarznięcia lub przegrzania, nosząc odpowiednie do pogody ubrania, w okresie jesienno-zimowym, a zwłaszcza w okresie epidemii grypy, unikanie dużych skupisk ludzkich (kina, teatry, galerie handlowe) oraz unikanie kontaktu z osobami chorymi na infekcje dróg oddechowych lub używanie w trakcie takiego kontaktu maseczek ochronnych, częste mycie rąk.

Istnieje także szczepionka przeciwko pneumokokom. Przeczytaj: Szczepienie przeciwko pneumokokom

11.01.2023
Zobacz także
  • Szczepienie przeciwko pneumokokom
Wybrane treści dla Ciebie
  • Szczepienie przeciwko pneumokokom
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta

Polecają nas