Czym jest smog?
Smog (od angielskich słów smoke i fog oznaczających kolejno dym i mgłę) to zjawisko atmosferyczne, na które składają się trzy czynniki: zanieczyszczone powietrze, duża wilgotność powietrza i brak wiatru. Mówiąc prościej: to toksyczna „mgła”, unosząca się nad jakimś obszarem, mająca negatywny wpływ na życie i zdrowie ludzi, zwierząt i środowisko.
Fot. Pixabay.com
W skład smogu wchodzą m.in.:
- pyły zawieszone: PM 10, PM 2,5, PM1 - to najmniejsze cząstki, które przedostają się do pęcherzyków płucnych, a stamtąd do krwi i do narządów wewnętrznych;
- tlenki azotu (NOx);
- metale ciężkie: Cr - chrom, Mn - mangan, Hg - rtęć, Pb - ołów, Cd - kadm;
- dioksyny, czyli toksyczne związki chemiczne często odpowiedzialne za bezpłodność i nowotwory;
- dwutlenek siarki (SO2)
Przyczyny smogu
Najważniejszą przyczyną jest tzw. niska emisja, czyli spalanie odpadów w domowych instalacjach grzewczych (piece, kotły etc.). W czasie procesu spalania uwalniane są chemiczne substancje, których wcześniej użyto do produkcji danego materiału (np. plastiku), a oprócz tego powstają kolejne szkodliwe związki chemiczne. Te związki mają bezpośredni wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt.
Jakich odpadów nie wolno spalać?
- zniszczonych mebli pokrytych lakierem, klejem, z elementami metalowymi
- odzieży
- plastiku (opakowania, folie, worki etc.)
- kolorowego, zadrukowanego papieru, np. z czasopism
- szkła
- gumy
- styropianu
- odpadów budowlanych
- sprzętu elektronicznego.
Co wolno spalać?
- węgiel kamienny i brunatny
- drewno (niemalowane i nieimpregnowane) i brykiet drzewny
- ekogroszek, brykiety ze słomy, zboża.
Jakie substancje przedostają się do powietrza (a potem w efekcie do naszych płuc i całego organizmu)?
Lista jest bardzo długa: są to m.in. węglowodory aromatyczne, aldehydy, metale ciężkie, chrom, wanad, kobalt, molibden...
Skutki zdrowotne
Wpływ wdychania zanieczyszczonego powietrza na organizm człowieka jest zatrważający. WHO alarmuje: z powodu zanieczyszczenia środowiska w Polsce przedwcześnie umiera nawet 50 000 osób1. Skutki oddychania powietrzem o wątpliwej jakości są następujące2:
- Kobiety w ciąży rodzą dzieci z mniejszą urodzeniową masą ciała. Badania wykazały, że dzieci narażone jeszcze w łonie matki na smog mają mniejszą urodzeniową masę ciała, częściej też rodzą się przedwcześnie, a w późniejszym życiu gorzej radzą sobie z infekcjami, częściej mają słabo rozwinięte płuca, chorują na astmę. Znane są przypadki martwych porodów. Dzieci kobiet, które oddychały zanieczyszczonym powietrzem mają także niższy iloraz inteligencji.
- Osoby z problemami kardiologicznymi są bardziej narażone na ryzyko zawału serca - jeśli stężenie tlenków azotu jest większe, w szpitalach pojawia się około 12% więcej pacjentów z zawałem; zaostrza się niewydolność serca, pojawiają się zaburzenia rytmu serca i bóle wieńcowe.
- Osoby zdrowe muszą liczyć się z zapaleniem spojówek, podrażnieniem gardła, tchawicy i krtani. Zwiększa się także ryzyko zachorowania na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.
- Częściej występują napady silnej duszności, które wymagają hospitalizacji. Nierzadko kończą się one zgonem pacjenta.
- W czasie alarmu smogowego rośnie liczba pacjentów z udarem mózgu - o 16%, z zatorowością płucną - o 18%. Ta tendencja utrzymuje się nawet do 14 dni po ustaniu smogu!
- Podczas alarmu smogowego śmiertelność wzrasta o ok. 6%.
- Osoby narażone na smog borykają się z bezsennością, rozdrażnieniem i pamięcią. Mają zaburzenia koncentracji, spada ich wydolność fizyczna.
Jak reagować na łamanie prawa?
Jeśli zauważymy unoszący się z zabudowań dym koloru żółtego, brązowego lub szarego, to można przypuszczać, że spalane są odpady zabronione (opony, meble, ubrania etc.). Podobnie - jeśli wokół budynku unosi się kwaśny swąd lub duszący zapach, można podejrzewać popełnienie wykroczenia.
Taki przypadek można zgłosić policji (997) lub straży miejskiej (986). Zgodnie z prawem osoba zgłaszająca ma prawo zachować anonimowość.
Sprawca wykroczenia może zostać pouczony, ukarany grzywną (do 5000 złotych) lub nawet aresztem (do 30 dni; art. 191 Ustawy o odpadach z dn. 14.12.2012 r.).
Jak chronić się przed smogiem?
Najprostszym rozwiązaniem byłoby opuszczenie miejsca zanieczyszczonego. Jeśli nie jest to możliwe, należy pamiętać o kilku ważnych punktach:
- monitorowaniu komunikatów o stanie zanieczyszczenia powietrza i ograniczeniu wychodzenia z domu w dni „smogowe”
- zaopatrzeniu się w maseczki przeciwpyłowe z odpowiednimi filtrami – F1 (węglowy), F2 (HEPA) lub F3 (który jest połączeniem dwóch poprzednich i jest najbardziej skuteczny), nieprzepuszczających cząsteczek o rozm. 0,1 mikrometra i większych; należy je nosić wtedy, kiedy zanieczyszczenia przekroczą poziom dopuszczalny3
- zaopatrzeniu się w urządzenia filtrujące powietrze i umieszczenie ich w domu
- unikaniu wietrzenia mieszkania w dni „smogowe”
- po powrocie do domu należy umyć twarz, wyczyścić nos i przepłukać jamę ustną
- włączeniu do diety produktów, takich jak: maliny, jeżyny, zielona herbata, brokuły, kapusta, winogrona, żurawina, cebula, jabłka, fasola, kakao4
- należy unikać biegania i aktywności fizycznej poza domem, na „świeżym” powietrzu
- uczniowie (także na wyraźne żądanie rodziców) nie powinni uczęszczać w zajęciach na wolnym powietrzu. Dotyczy to w szczególności placówek przedszkolnych i aktywności na placach zabaw i w ogródkach przedszkolnych.
Piśmiennictwo:
1. WHO: Economic cost of the health impact of air pollution in Europe [dostęp: 8.11.2016 r.]2. SmogLAB Lekarze ze Śląskiego Centrum Chorób Serca: smog powoduje zawały i udary mózgu [dostęp: 8.11.2016 r.]
3. Smog Wawelski: Ochrona przed smogiem – Maski przeciwsmogowe
4. Wyjscie Smoga